Michał Szurkowski
Oddział Nefrologii z Pododdziałem Dializ Otrzewnowych i Stacją Dializ Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. Najświętszej Maryi Panny w Częstochowie
Kierownik: Dr n. med. Michał Szurkowski
Choroby układu sercowo-naczyniowego są najczęstszą przyczyną zgonów u pacjentów z przewlekłą chorobą nerek (PChN) w stadium 5, leczonych nerkozastępczo. Badania epidemiologiczne ostatnich lat wykazały wyraźne powiązanie pomiędzy zwiększoną umieralnością i ilością powikłań sercowo-naczyniowych, a podwyższonym poziomem fosforu w surowicy krwi pacjentów ze schyłkową niewydolnością nerek. To spowodowało, że utrzymanie prawidłowego poziomu fosforu jest jednym z głównych celów leczenia w PChN. Obniżenie podwyższonego zwykle w tej grupie pacjentów poziomu fosforu w surowicy krwi jest możliwe w wyniku kompleksowego stosowania odpowiedniej dawki dializy, restrykcji
dietetycznych i leków wiążących fosfor w przewodzie pokarmowym. Istotnym problemem dotyczącym leczenia hiperfosfatemii u pacjentów dializowanych jest nieprzestrzeganie zaleceń lekarskich, tak dotyczących diety jaki i zażywania
leków wiążących fosfor, wynikające głównie z braku spektakularnych efektów takiego leczenia.
Celem badania, przeprowadzonego w 29 Stacjach Dializ w Polsce, była ocena wpływu zindywidualizowanej edukacji pacjentów na przestrzeganie zaleceń lekarskich i co za tym idzie, wpływu na skuteczność leczenia zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforanowej. Badaniem objęto 153 pacjentów w wieku 22-80 lat, w tym 123 dializowanych metodą hemodializy (HD), a 30 dializowanych metodą dializy otrzewnowej (DO), w tym 12 automatyczną dializą otrzewnową (ADO) i 18 ciągłą ambulatoryjną dializą otrzewnową (CADO). Badanie trwało 3 miesiące i obejmowało 4 wizyty. Zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej oceniano na podstawie wyników rutynowych badań biochemicznych tj. stężeń wapnia, fosforu, parathormonu oraz wyliczonego indeksu CaxP. Na podstawie przeprowadzanego podczas każdej wizyty wywiadu dietetycznego, mini-testu dietetycznego i rozmowy edukacyjnej z pacjentem oceniano jego stopień uświadomienia co do ryzyka związanego z zaburzeniami gospodarki wapniowo-fosforanowej. Oceniano także preferencje dietetyczne pacjentów oraz stopień przestrzegania przez nich zaleceń dietetycznych. Przestrzeganie zaleceń lekarskich dotyczących przyjmowania leków wiążących fosforany oceniano natomiast na podstawie wyliczonego compliance i wyniku użycia dyspenserów, odpowiednio na wizycie 2-giej, 3-ciej i 4-tej.
Wyniki: Blisko 70% pacjentów leczonych przewlekłymi dializami losowo wybranych do badania wykazywało w momencie włączenia do badania hiperfosfatemię, a około 50% podwyższoną wartość wskaźnika CaxP. Ponad 20% pacjentów objętych obserwacją wykazywało compliance poniżej 90%. Pomimo poprawy stanu wiedzy pacjentów o szkodliwości fosforu, odsetek pacjentów zażywających leki wiążące fosforany w przewodzie pokarmowym niezgodnie z zaleceniami lekarzy zwiększał się w trakcie trwania obserwacji. Przestrzeganie zaleceń dietetycznych, zarówno ilościowych jak i jakościowych, przez cały okres
obserwacji uległo jedynie nieistotnej poprawie. Wykazano jednak, że wzrost stanu wiedzy istotnie poprawiał przestrzeganie zalecanej diety, co prawdopodobnie przełożyło się na zmniejszenie stężenia fosforu i zmniejszenie wartości produktu CaxP.
(NEFROL. DIAL. POL. 2015, 19, 32-39)
Cardiovascular events constitute the leading cause of death in chronic dialysis patients. Epidemiological evidence suggests a strong association between elevated phosphate levels and increased number of cardiovascular complications and mortality rate in patients with end-stage renal disease (ESRD), making phosphate control an important goal of treatment. Three strategies help to control serum phosphate in ESRD: dialysis, diet restrictions and phosphate binding medications. Non-adherence to dietary restrictions and phosphate binding medications can be especially challenging for dialysis patients due to complex
treatment regimens that may have no noticeable effect on symptoms. The purpose of the study, which was conducted in 29 Dialysis Centers in Poland, was to assess the potential impact of personalized education on adherence to medical recommendations and therefore the effectiveness of the treatment of calcium-phosphate disorders in patients with chronic renal failure undergoing chronic dialysis. The study was performed in 153 dialysis patients aged 22 - 80 years, including 123 hemodialysis patients (HD ) and 30 peritoneal dialysis patients: 12 automated peritoneal dialysis (APD) and 18 continuous
ambulatory peritoneal dialysis (CAPD). The study involved 4 visits within 3 months. Disorders of calcium-phosphate was evaluated on the basis of the biochemical tests routinely performed during this period, i.e. the concentration of
calcium, phosphorus, parathyroid hormone and calculated the CaxP index. On the basis of dietary interviews carried out during each visit, mini-dietary tests and educational conversations with the patient, the degree of patient’s awareness of the risks associated with calcium-phosphate disorders was evaluated. The dietary preferences of patients and the degree of compliance with dietary recommendations were assessed, as well. In addition the adherence to phosphate binding medication in this group of patients was assessed on the basis of the calculated compliance and results of the use of dispensers, respectively
at visit 2-nd, 3-rd and 4-th.
Results: Nearly 70% of patients treated with chronic dialysis who were randomly selected for the study, at the time of enrollment had hyperphosphatemia and about 50% increased the value of the CaxP index. Over 20% of patients in the observation showed less than 90% compliance. The percentage of patients taking phosphate binding medications at variance with the recommendations of doctors gradually increased during the time of observation, despite the improvement of the patients’ knowledge about the dangers of phosphorus. Compliance with dietary recommendations, both quantitative and qualitative, for the entire period of observation made only an insignificant improvement. It has been shown, however, that the increase of knowledge significantly improved adherence to the prescribed diet, which probably resulted in turn in a reduction of phosphorus concentration and a marked decrease the CaxP index.
(NEPROL. DIAL. POL. 2015, 19, 32-39)